درصد زیادی از علاقه‌مندان به هنر عکاسی، به احتمال زیاد اولین عکس‌های خود را در ژانر عکاسی پرتره گرفته‌اند، بدون آنکه از این موضوع مطلع بوده یا چندان به سبک این نوع عکاسی توجه کرده باشند، شاید به این دلیل که ثبت چهره افراد همیشه برای عکاسان بسیار جذاب بوده؛ خواه عکاسی از لبخند یک کودک باشد یا از چهره آرام و متبسم پدربزرگ و مادربزرگ‌ها.
عکاسی پرتره که تلفظ آن در زبان فرانسوی portrait است، در واقع شاخه‌ای از هنر عکاسی بوده که در آن از چهره انسان عکسبرداری می‌شود، اما همه این پرتره‌ها یکسان نیستند و هر کدام از آن‌ها ویژگی‌های خاص و منحصربه‌فرد خود را دارند. اگر دلتان می‌خواهد با عکاسی به روش پرتره بیشتر آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم با ما تا پایان این مقاله همراه باشید تا مطالبی را درباره این سبک از عکاسی، انواع و قواعد آن برایتان بازگو کنیم.
عکاسی پرتره چیست؟
عکاسی به روش پرتره نوعی ژانر عکاسی محسوب می‌شود که در آن عکاسی از چهره اهمیت فراوانی دارد، به‌گونه‌ای که این شاخه از عکاسی در بین عکاسان آماتور و حرفه‌ای بسیار محبوب و پرطرفدار است. هدف اصلی این سبک از عکاسی ثبت هویت، شخصیت، نگرش و روحیات افراد به کمک نورپردازی، ژست و خلق موقیعت مکانی است. از عکاسی چهره یا پرتره معمولاً در مراسم‌های خاص مثل مراسم ازدواج، فارغ التحصیلی یا به منظور اهداف تجاری همچون تبلیغات و مد استفاده می‌شود.
آنچه مسلم است در عکاسی به روش پرتره، اغلب چهره و ویژگی‌های صورت افراد به همراه بیان احساسات آن‌ها نقش اساسی را ایفا می‌کند، در واقع می‌توان اینگونه بیان نمود که تفاوت عکاسی پرتره یا عکاسی چهره با دیگر انواع شاخه‌های عکاسی در این است که هنگامی می‌توان یک عکس را پرتره نامید که در آن سوژه به کمک نور پردازی و پس زمینه مناسب بتواند ارتباط حسی خوبی بین عکاس و مخاطب اثر برقرار کند.
اما یکی از باور‌های نادرست در زمینه عکاسی چهره یا پرتره این است که بیشتر اوقات آن را با عکس‌های لحظه‌ای و غیرمنتظره اشتباه می‌گیرند. در صورتی که در سبک عکاسی پرتره تصویری که ثبت یا خلق می‌شود در واقع حاصل ترکیب‌بندی مناسب و تمرین قبل از انجام عکاسی بین سوژه مورد نظر و عکاس است. همچنین نحوه نور پردازی، انتخاب پس زمینه و ژست سوژه مورد نظر هم معمولاً از پیش برنامه‌ریزی می‌شود تا عکس بهترین تأثیر را در بیننده ایجاد کند.
با این وجود عکاسی به روش پرتره می‌تواند یکی از چالشی‌ترین انواع عکاسی محسوب شود و عکس پرتره را نمی‌تواند یک عکس فوری دانست بلکه این اثر یک عکس ترکیبی از افرادی است که آرام و ساکت در مکانی قرار گرفته‌اند و مستقیم به عکاس نگاه می‌کنند. پس می‌توان گفت وقتی یک عکاس پرتره بتواند کاراکتر سوژه خود را به بهترین شکل ممکن به تصویر بکشد، تجهیزاتی که از آن‌ها استفاده می‌کند، اهمیت چندانی نخواهد داشت، بلکه این هنر عکس گرفتن است که خلق اثر را زیباتر به مخاطب نشان می‌دهد. ولی با این وجود تجهیزات هم تا حدودی در این عکاسی اثرگذار هستند.
قبل از صحبت درباره انواع عکاسی پرتره توصیه میکنم سری هم به مقاله تبدیل عکس سیاه سفید به رنگی بزنید.
با انواع عکاسی پرتره بیشتر آشنا شوید
ممکن است در مرحله اول فکر کنید که همه عکس‌هایی که به سبک پرتره گرفته می‌شوند، مثل هم بوده و با هم یکسان هستند، اما واقعیت این است که عکاسی به روش پرتره دارای زیر سبک‌ها و انواع مختلفی است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
- پرتره سنتی؛ در این نوع سوژه به صورت مستقیم به دوربین عکاسی نگاه می‌کند و در حالت یا ژستی که عکاس از قبل برای او تعیین کرده است، قرار می‌گیرد. پرتره سنتی معمولاً در استودیو‌های عکاسی و به کمک منابع نور استودیویی انجام می‌شود.
- پرتره به سبک زندگی؛ هدف از این نوع عکاسی چهره در واقع ثبت حالت افراد در محیط زندگی روزمره آن‌ها است و به جای ایجاد ژست‌های خاص، فقط به هدایت سوژه در فضای زندگی روزانه آن‌ها پرداخته می‌شود تا حضور و نقش عکاسی در این روش کمرنگ باشد.
- پرتره محیطی؛ اگرچه در این ژانر که به عکاسی پرتره در طبیعت هم معروف شده، سوژه اصلی همان فرد مورد نظر است، اما توجه زیادی هم به محیط عسکبرداری می‌شود. این شیوه در عکاسی پرتره، معمولاً در مکان‌هایی اجرا می‌شود که برای سوژه اهمیت زیادی دارد. تفاوت اندکی در این نوع عکاسی با پرتره به سبک زندگی وجود دارد، به این صورت که در پرتره محیطی به ژست سوژه تأکید بیشتری می‌شود.
- پرتره خیابانی؛ این نوع سبک همان طور که از نام آن مشخص است در خیابان و بدون هیچ برنامه از قبل تعیین شده‌ای انجام می‌شود. در پرتره خیابانی سوژه‌ها به صورت اتفاقی انتخاب شده و حالت آن‌ها کاملاً طبیعی است.
- پرتره با زرق و برق؛ در میان انواع عکاسی پرتره، تأکید این سبک بیشتر بر زیبایی و مدل سوژه بوده و کاربرد آن در عکاسی مد و تبلیغات است. برای این منظور همه جوانب از جمله نحوه پوشش و آرایش سوژه به صورت کامل برنامه‌ریزی می‌شود تا نتیجه مطلوبی از عکاسی حاصل گردد.
- پرتره خانوادگی و گروهی؛ این عکس‌ها بیشتر شامل چندین نفر بوده و می‌تواند افراد یک گروه کاری، تیم ورزشی یا اعضای یک خانواده باشد. عکاسان این سبک تلاش می‌کنند با ایجاد حالات و تعامل بین اعضای گروه پرتره‌هایی را خلق کنند که هرچه بیشتر طبیعی به نظر می‌رسند.
- سلف پرتره؛ عکاسی سلف پرتره با عکاسی سلفی متفاوت بوده و در این شیوه معمولاً عکاسی به شیوه عکاسی هنری نزدیک‌تر است و از قواعد آن پیروی می‌کند. توجه به ژست، نور پردازی و وسایل جانبی در عکاسی سلف پرتره بسیار مهم بوده و نقش به سزایی در بیان حالت و احساس دارد.
قواعد عکاسی پرتره
قوانین مختلفی برای عکاسی پرتره وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
1_ مشخص کردن جهت چشم
یکی از اصلی‌ترین قواعد عکاسی پرتره مشخص کردن جهت چشم در عکاسی است. سوژه یا باید به صورت مستقیم به لنز دوربین عکاسی نگاه کند یا اینکه چشم‌های او جهت بینی را تعقیب نماید. در عکاسی به روش پرتره هیچ چیزی بین این دو حالت وجود ندارد. زمانی که شما به شکل مبهم به جایی دیگر نگاه می‌کنید، این امر باعث می‌شود یک احساس مبهم به تصویر انتقال داده شود و بیننده احساس کند که در تصویر چیز دیگری وجود دارد که باید به دنبال آن بگردد. در حالی که در واقعیت اینگونه نیست. به بیان دیگر وقتی شما خط دید سوژه را در تصویر می‌بینید، دوست دارید آن را دنبال کنید، به همین دلیل بهتر است در عکاسی پرتره مخاطب را به جای دیگری نفرستیم و توجه او را به سمت سوژه منعطف کنیم.
2_ استفاده از فاصله کانونی طولانی
در عکاسی چهره یا پرتره استفاده از فاصله کانونی طولانی یک حقه جادویی نیست که باعث شود سوژه مورد نظر شما زیباتر به نظر برسد، بلکه این امر به فاصله کانونی شما از سوژه بستگی دارد، بنابراین هرچه فاصله کانونی بیشتر شود، عکاس باید از سوژه فاصله بیشتری بگیرد و تصویر نیز به همین نسبت فشرده‌تر به نظر می‌رسد. این فشردگی باعث می‌شود تا سوژه زیباتر به نظر آید، چراکه قابلیت‌های چهره تا حدودی فشرده‌تر شده و لاغرتر به نظر خواهد رسید. این موضوع می‌تواند برای رسیدن به نتیجه بهتر در عکس‌های پرتره به شما کمک کند.
3_ نور پردازی جدا از دوربین عکاسی
یکی از نکات کلیدی در عکاسی به روش پرتره ضرورت نور پردازی جدا از دوربین عکاسی است، چراکه در مورد عکاسی پرتره نور پردازی نیمی از مسیر بوده و زمانی که منبع نور شما با همان زوایه دوربین به سوژه می‌تابد، تصویر کاملاً تخت به نظر می‌رسد، به دلیل اینکه دیگر هیچ سایه‌ای در تصویر شما وجود ندارد. اما وقتی که منبع نور را کمی از دوربین جدا می‌کنید این کار باعث می‌شود عمق تصویر شما افزایش پیدا کند. در صورتی که بتوانید از تجهیزات نور پردازی اکسترنال استفاده کنید، عکس پرتره شما فوق‌العاده زیبا خواهد شد. اما اگر این وسایل را در اختیار نداشتید اصلاً نگران نباشید، چون خیلی از عکاس‌ها از نور پنجره برای عکاسی به روش پرتره استفاده می‌کنند، به این دلیل که عملکرد آن خیلی شبیه به لایت باکس است. علاوه بر این یک روش دیگر برای کنترل نور وجود دارد و آن جابه‌جا کردن سوژه مورد نظر است.
4_ قرار دادن مدل رو به روی دوربین
حتی اگر بهترین عکاس دنیا هم باشید و بهترین نوع نور را هم در اختیار داشته باشید، در صورتی که نتوانید مدل خود را به درستی برای گرفتن عکس پرتره راهنمایی کنید، باز هم قادر نخواهید بود عکس‌های خوبی بگیرید. به این دلیل که مستقیم قرار گرفتن روبه‌روی دوربین باعث می‌شود تا سوژه به عریض‌ترین شکل ممکن دیده شود. مثلاً اگر قرار است یک عکس از سروشانه سوژه مورد نظر گرفته شود، در این حالت تمام کادر تصویر پر خواهد شد که عکس خیلی جالب نخواهد بود، اما زمانی که بدن مدل کمی نسبت به دوربین عکاسی زاویه داشته باشد و ترجیحاً ارتفاع شانه‌های او باهم اختلاف داشته باشند، سوژه خیلی کوچک‌تر از داخل کادر تصویر دیده می‌شود و این امر باعث لاغرتر و زیباتر نشان دادن سوژه خواهد شد.
5_ حذف شلوغی موجود در پس زمینه
یکی دیگر از قواعد عکاسی پرتره استفاده از پس زمینه‌های خیلی ساده در عکس‌های پرتره است. شما می‌توانید از صفحه سفید تا دیوار بافت دار یا هر چیز دیگری را به عنوان پس زمینه در عکاسی چهره استفاده کنید، اما باید مراقبت باشید که پس زمینه یکپارچه باشد و باعث حواس پرتی مخاطب نشود. پس زمینه در عکس‌های پرتره نباید به‌گونه‌ای باشد که حواس مخاطب را پرت کند و باید سعی کنید تمام توجه بیننده به سوژه جلب شود.
بنابراین با وجود اینکه ممکن است وسوسه شوید که با پس زمینه غروب آفتاب عکاسی کنید، اما این کار در عکاسی پرتره جایی نداشته و بیشتر با عکاسی منظره مرتبط است. یادتان باشد که در عکاسی به روش پرتره باید تمام توجه عکاس به فردی که در مقابل دوربین قرار دارد، معطوف شود تا نتیجه عکاسی عالی به نظر برسد.
6_ توجه داشتن به خط بینی/گونه
بیشتر عکاسان وقتی عکس پرتره می‌گیرند، به صورت مستقیم از روبه‌روی سوژه این کار را انجام می‌دهند که ممکن است در این حالت سوژه کمی به طرف چپ یا راست متمایل شده باشد. هنگامی که مدل سر خود را می‌چرخاند، بینی او نیز به همراه سرش می‌چرخد. خط بینی/گونه زمانی است که بینی سوژه از پشت گونه‌های او مشخص شده باشد. هنگامی که این اتفاق رخ می‌دهد، بینی فرد مورد نظر بزرگ‌تر دیده می‌شود. پس یادتان باشد در عکاسی به روش پرتره تا حد ممکن از بروز این حالت جلوگیری کنید.
چگونه عکاسی پرتره را در خانه انجام دهیم؟
این روز‌ها با گسترش تکنولوژی‌های جدید و حضور برجسته افراد در دنیای مجازی نیاز به عکاسی بیشتر از هر زمان دیگری احساس می‌شود، لذا برای اینکه بتوانید عکاسی پرتره در خانه یا هر جای دیگری را به راحتی انجام دهید، لازم است موارد زیر را در نظر بگیرید:
- دوربین عکاسی خود را تنظیم کنید؛ برای تنظیم دوربین برای عکاسی پرتره در منزل نمی‌توان یک نسخه ثابت برای تمامی موقعیت‌ها در نظر گرفت، اما شما می‌توانید تنظیمات دوربینتان را اینگونه تنظیم کنید تا نتیجه کار بهتر شود: میزان ISO دوربین را در پایین‌ترین حد بگذارید، تمامی رنگ‌ها به جز رنگ سفید را به صورت دستی تنظیم کنید، سرعت شاتر و دریچه دیافراگم را به صورت دستی تغییر دهید و از لنزی با فاصله کانونی 50mm یا بلندتر استفاده کنید.
- به نکات نور پردازی در عکاسی رعایت کنید؛ اگر می‌خواهید در روز عکاسی پرتره را انجام دهید و امکانات نور پردازی خاصی برای این عکاسی در اختیار ندارید، می‌توانید از سوژه بخواهید در نزدیکی پنجره قرار بگیرد. در این صورت نور خوبی برای عکاسی خواهید داشت یا اگر نور عبوری از پنجره مستقیم یا بیش از حد شدید است، می‌توانید آن را با پرده کنترل کنید.
- یک بک گراند مناسب برای عکاسی خود در نظر بگیرید؛ اگر چه سوژه و حالت او در عکاسی پرتره از هر چیز دیگری مهم‌تر است، اما پس زمینه هم در میزان موفقیت شما در رابطه با عکاسی پرتره در خانه نقش مهمی برعهده دارد. باتوجه‌به اینکه هدف در عکاسی چهره جلب توجه بیننده به سوژه اصلی است، لذا برای انجام عکاسی از یک پس زمینه ساده و رنگ روشن استفاده کنید.
کلام آخر
همان‌طور که بیان کردیم عکاسی پرتره یا چهره یکی از محبوب‌ترین شاخه‌های شناخته شده در هنر عکاسی است که دانستن اصول و قواعد کلی در این سبک از عکاسی و به‌کارگیری آن‌ها در عکس پرتره می‌تواند باعث شود تا شما از عکاس آماتور به یک عکاس حرفه‌ای تبدیل شوید. یادتان باشد که شما به عنوان یک عکاس وظیفه دارید از خلاقیت ذهنی برای کنترل عوامل مختلف در عکس پرتره استفاده کنید و بهتر است با سبک‌های مختلف نور پردازی در این روش عکاسی بیشتر آشنا شوید، نحوه ارتباط دیداری با سوژه را بیاموزید و بهترین ترکیب‌بندی را در عکس‌هایتان استفاده کنید تا نتیجه عکاسی شما فوق‌العاده خاص و زیبا باشد.